۱- انجام یک دوره کامل از یک فرآیند مهندسی در رابطه با حل مسأله تحقیق تا رسیدن به نتیجه پایانی و مورد انتظار بر اساس عنوان تحقیق.
۲- ارائه یک مدل کلی در خصوص حل مسأله مورد نظر بر اساس یکی از روش های تحلیلی، تجربی، عددی، آماری و غیره مستقل از مطالعه موردی مورد نظر در پروژه.
۳- پیاده سازی و استفاده از یکی از مدل های موجود یا تکنیک های مهندسی رایج در خصوص موضوعی که تا کنون با استفاده از آن مدل و یا تکنیک بررسی نشده است.
۴- پیاده سازی هریک از موارد فوق در یک مطالعه موردی الزامی است. داده ها می توانند واقعی یا مصنوعی باشند.

توصیه‌های مهم در نگارش پایان‌نامه، رساله و سایر متون علمی

۱- دانشجو در زمان نگارش پایان‌نامه باید همواره این مطلب را در نظر داشته باشد که برای چه کسی می‌نویسد. یک پایان‌نامه کارشناسی ارشد باید برای یک نفر کارشناس (لیسانس) تازه فارغ‌التحصیل که دارای سطح علمی بالاتری از سطح متوسط است، نوشته شود. البته ممکن است رشته تحصیلی این کارشناس با موضوع پایان نامه متفاوت باشد، ولی زمینه درسی آن دو، مشابهند؛ مثلا: یک پایان نامه در رشته مهندسی معدن باید برای یک تازه فارغ‌التحصیل کارشناسی دوره‌های مهندسی قابل درک باشد.

۲- گنجاندن هر جمله و یا هر کلمه باید حتما به کیفیت مطالب بیفزاید (هر چند اندک) و در غیر این صورت آن جمله یا کلمه باید حذف شود.

۳- در زمان خواندن پایان نامه، فرض خواننده بر این است که نویسنده تمام مطالب را از تراوش فکری خودش نوشته، مگر در مورد جملاتی که از جایی اقتباس شده که در این صورت بایستی فقط در انتهای آن جملات یا حتی کلمات، شماره مرجع مورد استفاده گنجانده شود. بدین ترتیب نویسنده به خواننده می‌فهماند که بیشتر جملات را خودش نوشته است و این برای او یک امتیاز محسوب می‌شود.

۴- ساختار کلی پایان‌نامه، شامل مقدمه، بدنه تحقیق و مؤخره است؛ یعنی نویسنده باید خواننده را ابتدا از دور و بتدریج به طرف موضوع اصلی پایان نامه هدایت کند. سپس مدتی او را در بطن موضوع مورد تحقیق نگه داشته و سر انجام به او کمک کند که با گرفتن نتیجه‌ای از مطلب خارج شود.

۵- اگر فرض شود یک پایان‌نامه معمولی هفت فصل دارد، دو فصل اول آن باید مقدمه‌ای باشد، یعنی این دو فصل باید خواننده را از دور به اصل مطلب نزدیک کند. فصل‌های سوم و چهارم، بدنه تحقیق (کارهای آزمایشگاهی، مدل سازی، پردازش اطلاعات و غیره) و فصل‌های پنجم و ششم باید شامل تجزیه و تحلیل نتایج باشد. در انتها، فصل هفتم با عنوان نتیجه خواهد آمد. فصل نتیجه باید کوتاه باشد و فقط دارای نتایج اصلی و مهم بدست آمده، آن هم بطور خلاصه باشد. در این فصل تجزیه و تحلیل آورده نمی‌شود، بلکه تجزیه و تحلیل مطالب مورد تحقیق در دو فصل قبل از این فصل گنجانده می‌شوند. حداقل حجم این فصل یک صفحه و حداکثر آن سه صفحه است.

۶- دو فصل اول باید طوری انتخاب شود که خواننده از دور به موضوع پایان نامه نزدیک شود.

۷- در فصل‌های سوم و چهارم، موضوع کلی پایان‌نامه آورده می‌شود. معمولا روش تحقیق توسط استاد راهنما و مطابق گرایش دانشجو و نوع و عنوان پایان نامه انتخاب و یا تایید می‌شود؛ مثلا: در یک پایان نامه آزمایشگاهی، این فصل ها شامل تعداد زیادی آزمایش بر روی نمونه‌ها است، اما در پایان‌نامه‌ای که موضوع آن ارائه یک مدل ریاضی است، این فصل‌ها باید شامل جمع آوری اطلاعات و پردازش آنها باشد.

۸- در فصل‌های پنجم و ششم، باید بدنه تحقیق (مبنی مطالب فصل‌های سوم و چهارم) مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. این دو فصل شامل جداول، نمودارها، مدل‌های تکمیلی و غیره خواهد بود. تقسیم‌بندی مطالب بین این دو فصل هم به این طریق است که کارهای تحلیلی محاسباتی در فصل چهارم و کارهای تحلیلی کیفی در فصل پنجم گنجانده می‌شود.

۹- بجز فصل‌های فوق، بخش‌های چکیده، مقدمه، قدردانی و فهرست مطالب، شکل‌ها و جدول‌ها در ابتدای پایان نامه و بخش‌های فهرست منابع و پیوست‌ها (در صورت نیاز) در انتهای پایان نامه گنجانده می‌شوند.

۱۰- فهرست مطالب پایان نامه باید کوتاه و مختصر باشد و ترجیحا از دو صفحه بیشتر نباشد. همچنین اگر زیر فصل‌ها شماره گذاری می‌شوند، تعداد آن‌ها، هرگز از چهار و یا حتی از سه شماره بیش‌تر نشود؛ به عنوان مثال: ۳- ۲- ۱- ۴

۱۱- ویرایش فنی، برای کمک به درک بهتر مطالب توسط خواننده، مهم است. ویرایش فنی یعنی هر فصل در جای خودش نوشته شود و در هر فصل، هر بخش، هر پاراگراف و حتی هر مطلب با مطالب قبل و بعد خود هماهنگ باشد. حفظ یکنواختی در سراسر پایان‌نامه اهمیت زیادی دارد.

۱۲- ویرایش ادبی هم مسأله مهمی است که باید در طول پایان نامه رعایت شود. زیبایی نگارش در فصول اول و دوم، اهمیت بیشتری دارد. جملات بایستی، آسان، روان و زیبا و حداکثر در دو خط نوشته شوند. پاراگراف‌ها نیز باید در حد امکان کوتاه (کمتر از ۱۰ خط) باشند. از ویرگول باید به اندازه مورد نیاز استفاده شود (نه خیلی زیاد و نه خیلی کم). اگر از ویرگول زیادی استفاده کنید خواننده ممکن است فرض کند که جملات را از انگلیسی به فارسی ترجمه کرده‌اید. از طرف دیگر، اگر از ویرگول کم استفاده شود، جملات شما بیشتر جنبه اداری و موعظه‌ای خواهند داشت که جملات مناسبی برای پایان‌نامه نیستند.

۱۳- هر کلمه ای که نوشته می شود، باید منظوری را برساند و از نوشتن کلمات بی‌دلیل پرهیز شود؛ مثلا: اگر نوشته شود کشور ایران، یکی از دو کلمه اضافی است؛ چون خواننده می‌داند که ایران یک کشور است. استفاده از کلمات مترادف در یک عبارت، ممنوع است؛ مثلاً: «ذخیره‌ای بزرگ و حجیم»، «یک روش استخراج ارزان و کم هزینه» و عباراتی از این قبیل.

۱۴- نویسنده همواره باید سعی کند با دقت زیاد بنویسد، یعنی از بی‌مبالاتی پرهیز کند؛ مثلا: جمله «هزینه استخراج هر تن ماده معدنی در این معدن، تقریبا ۱۲٫۶۹۸ ریال است»، جمله‌ای بی‌مبالات است؛ چون عدد ۱۲٫۶۹۸ تقریبی نیست؛ بلکه دقیق است.

۱۵- کلمات مرکب را باید تا حد امکان جدا از هم نوشت؛ مانند: (میشود: می‌شود)؛ (روشها: روش‌ها)؛ (هیچکدام: هیچ‌کدام) برای جدا کردن کلمات از ترکیب کلیدهای Ctrl + Shift و ۲ استفاده کنید.

۱۶- مجهول نویسی در پایان نامه ضرورت دارد؛ به عنوان مثال: (نوشته ام: نوشته شده است)؛ (آزمایش کردم: آزمایش شد)؛ (توضیح دادیم: توضیح داده شد)

۱۷- از زیرنویس فقط بایستی برای کلمات خاص؛ مانند نام افراد استفاده کرد. هم چنین در جایی که باید مطلبی برای خواننده روشن‌تر شود از زیر نویس استفاده می‌شود. به هیچ وجه واژه معادل انگلیسی کلمات غیر خاص در زیر نویس نباید نوشته شود.

۱۸- نام افراد باید به صورت فارسی و بدون لقب نوشته شود؛ مثلا: «هارت من۶ [۱۴]عقیده دارد …» و یا «حسینی علائی [۱۴] این مطلب را بخوبی در کتاب خود توضیح داده است.» در این‌جا شماره ۶ مربوط به زیرنویس (Hartman) و شماره ۱۴ مربوط به مرجع مورد استفاده می‌باشد.

۱۹- رعایت روش صحیح مرجع دادن، موضوع مهمی است. شماره مرجع باید دقیقا بر روی یا در جلوی مطلب خاصی که از جایی نقل شده گنجانده شود. گذاشتن شماره مرجع بر روی یک تیتر و یا در انتهای یک پاراگراف، بدین معنی است که آن مطالب به طور کامل از مرجع مورد اشاره برداشته شده که کاری ناپسند است؛ چرا که مطالب پایان‌نامه باید نتیجه فکر و تحقیق نویسنده آن باشد. جملات عام، نیازی به مرجع‌گذاری ندارند؛ مثلا: جمله «روش جبهه کار طولانی، یکی از روش‌های پر تولید معدن کاری است» نیازی به مرجع ندارد؛ بنابراین حتی اگر این جمله عینا از جایی اقتباس شده، نباید برای آن مرجع داد. مرجع دادن برای جملاتی از این قبیل، مانند این است که بر روی عبارت «۵ = ۲ + ۳» مرجع داده شود: «کتاب ریاضی اول دبستان».

۲۰- باید سعی کرد از کلمه «بسیار» و کلماتی نظیر آن، در پایان‌نامه استفاده نشود. استفاده از این کلمه، درستی مطلب را زیر سؤال می‌برد. اصولا اگر مطلبی درست است، نیازی به تأکید بر آن نیست و در پایان‌نامه فرض بر این است که تمامی نوشته‌ها درست است.

۲۱- از آن جا که پایان‌نامه، یک نوشته منحصرا علمی و فنی است، استفاده از عبارات احساسی؛ مانند «امید است، ایران عزیز ما، کارگران زحمت کش معادن و شبیه اینها جایز نیست.

۲۲- نوع نوشتن در پایان‌نامه، با نوشته‌های دیگر؛ نظیر نوشته‌های اداری، کتابی یا جزوه‌ای، داستانی، موعظه‌ای و غیره متفاوت است؛ مثلا: استفاده از کلمه «علیهذا» در نوشتن یک نامه اداری مرسوم است، اما در پایان‌نامه استفاده از این کلمه شایسته نیست. همچنین گنجاندن فرمول‌های متعددی که از کتاب‌ها اقتباس شده، در یک جزوه درسی لازم است، در صورتی که در یک پایان‌نامه هرگز ضرورت ندارد. حتی استفاده از زمان‌های مختلف فعل‌های «گشتن» و «نمودن» در پایان‌نامه مناسب نیست.

۲۳- به کار بردن کلمات کیفی در پایان نامه صحیح نیست؛ به عنوان مثال: نباید نوشت «هوا خوب است». در این مورد باید دمای هوا را ذکر کرد و آن گاه قضاوت در مورد خوب یا بد بودن هوا بر عهده خواننده است. همچنین به جای نوشتن «این ماشین سنگین است»، بهتر است وزن ماشین نوشته شود، یا این که اشاره شود این ماشین برای چه کاری سنگین است. بنابر این یا باید منظور از نوشته دقیقا مشخص شود و یا قضاوت به عهده خواننده واگذار شود.

۲۴- اعداد معمولا باید به صورت گرد شده نوشته شوند و حدود گرد کردن را هم نویسنده باید تشخیص دهد. ممکن است در برخی موارد، تا دو رقم اعشار هم لازم باشد، اما در مواردی باید اعداد را به میلیون و یا میلیارد گرد کرد؛ مثلا: اگر میزان ذخیره یک معدن سنگ آهن ۵۹۸٫۶۲۷٫۲۶۱ تن برآورد شده است، باید آن را ۶۰۰ میلیون تن ذکر کرد. همچنین در عددهای بزرگ، باید برای جدا کردن هر سه رقم، از ویرگول (فارسی یا انگلیسی) استفاده کرد. در این مورد، استفاده از ممیز اشتباه است. این مطلب در مورد اعداد پولی از اهمیت زیادی برخوردار است. نوشتن اعداد بزرگ و تا آخرین ریال تنها کار خواندن و فهمیدن را برای خواننده مشکل می کند. با گرد کردن و خلاصه کردن می توان به خواننده کمک کرد که بجای تلاش در درست خواندن اعداد، بیشتر به درک اصل مطلب بپردازد. برای تشخیص این مطلب که تا کجا اعداد باید گرد شوند باید به این موضوع اندیشیده شود که کدام طریقه برای خواننده مفید ترین است.

۲۵- بخش فهرست منابع نیز مهم است و باید طوری تنظیم شده باشد که خواننده براحتی بتواند منبع مورد نظر را بیابد. بهترین طریقه نوشتن فهرست منابع عبارت است از:

[۱۴] حسینی علائی، نوید؛ مکانیک سنگ پیشرفته در معادن ایران؛ دانشگاه صنعتی امیر کبیر؛ ۱۳۸۳

مهم: نوشتن منابع باید بر اساس یکی از روش‌های استاندارد انجام شود. برای آموزش بهتر در این زمینه می‌توانید نحوه نوشتن منابع در انتهای یک مقاله ISI را به عنوان الگو مطالعه نمایید.